روش تدریس استقرایی که از طریق مشاهده و تجربه، به درک بهتر مفاهیم توسط دانشآموزان کمک میکند، مزایای متعددی داشته و برای تدریس دروس مختلف به ویژه دروس دوره ابتدایی مانند ریاضی، علوم و … مورد استفاده قرار میگیرد. در این مقاله پس از توضیح این روش تدریس و مراحل آن، مثالهای مختلفی را برای نحوه استفاده از آن در تدریس، بررسی کردهایم.
فهرست محتوا
مثال از روش تدریس استقرایی در علوم
روش تدریس استقرایی چیست؟
الگوی تدریس استقرایی یکی از روشهای مناسب در آموزش و تدریس است که با هدف آموزش مفهومسازی انجام شده و از طریق مشاهده و تحلیل دادهها و مثالهای خاص، به استخراج قواعد و اصول کلی میپردازد. انتقال دانش در روش تدریس استقرایی با مشارکت فعال فراگیران و پیدا کردن راهکارهای حل مساله توسط آنان انجام شده و درک یک مفهوم در این روش، از طریق تشریح و تفسیر اجزای تشکیلدهنده آن صورت میگیرد.
مراحل روش تدریس استقرایی
روش تدریس استقرایی که یکی از انواع روش تدریس ابتدایی است شامل چند مرحله اصلی است که شامل موارد زیر است:
- معرفی موضوع: معلم در ابتدا با بیان سوالات، دادهها و مثالهای مختلف، موضوع مورد آموزش و اهمیت آن را برای دانشآموزان مشخص میکند.
- مشاهده: پس از معرفی موضوع و بحث درباره آن، معلم فعالیتهای علمی یا آزمایشاتی را مطرح میکند که فراگیران از طریق آن بتوانند دادههای بیشتری را مشاهده و تحلیل کرده و برای شناسایی الگوها، روابط و قواعد کلی، اطلاعات بیشتری در اختیار داشته باشند.
- جمعآوری و ثبت دادهها: دانشآموزان در گروههای مختلف به مشاهده و تبادل نظر در مورد یافتهها، نتایج و حدسیات خود مشغول شده و ممکن است افزون بر یادداشتبرداری، از جداول، نمودارها و … نیز برای ثبت دادههای خود استفاده کنند.
- تحلیل و تفسیر دادهها: دانشآموزان، نتایج و دادههای جمعآوری شده را تحلیل کرده و معلم نیز با طرح سوالات هدفمند، برای تفسیر دقیقتر و شناسایی الگوی میان دادهها، به آنان کمک میکند.
- کشف الگوها و قواعد کلی: پس از تحلیل تمامی دادهها و تبادل نظر در مورد آنها، دانشآموزان به کمک معلم خود، اصول و قواعد کلی را بر مبنای مشاهدات و نتایج خود، استخراج کرده و درک عمیقتری نسبت به آن پیدا خواهند کرد. دانشآموزان همچنین میتوانند با کمک مدرس خود، اصول و قواعد کشف شده را به موضوعات بیشتری تعمیم داده و آنها را به صورت فرمول، قوانین یا تعاریف کلی ، تدوین کنند.
- کاربرد اصول: در این مرحله نیز دانشآموزان، اصول و قوانین جدید را در موقعیتها و مسائل مختلف به کار میبرند تا یادگیری عمیقتر و بیشتری داشته باشند. معلم نیز، مسائل و تمرینات بیشتری را برای دانشآموزان خود در نظر گرفته تا با کاربردهای مختلف اصول کشف شده ، آشنا شوند.
در پایان نیز، مدرس بازخوردی از عملکرد دانشآموزان ارائه داده و در صورت لزوم، اصول و قواعد کلی را اصلاح یا بازنگری میکند. دانشآموزان نیز میتوانند سوالات یا ابهامات خود را مطرح کرده و با کمک معلم خود، آنها را برطرف کنند.
مزایای روش تدریس استقرایی
روش تدریس استقرایی از جمله روشهای خلاق و نوآورانه در آموزش و تدریس است که ذهن فراگیران را درگیر کرده و با مشارکت فعال آنان انجام میشود. روش تدریس استقرایی افزون بر این، مزایای دیگری نیز دارد که عبارتند از:
- ایجاد درک عمیقتر
- ارتقا مهارتهای تحلیلی و تفکر مستقل
- افزایش مشارکت و انگیزه در دانشآموزان
- تشویق دانشآموزان به کنجکاوی و مشاهده دقیق
کاربرد روش تدریس استقرایی
روش تدریس استقرایی با توجه به مزایای متعددی که دارد، در دروس مختلفی از جمله تدریس خصوصی ابتدایی مورد استفاده قرار گرفته و به درک عمیقتر دانشآموزان کمک میکند. در ادامه کاربرد روش تدریس استقرایی در دروسی مانند ریاضی و علوم را ضمن توضیح یک مثال، مورد بررسی قرار داهایم.
مثال از روش تدریس استقرایی در علوم
روش تدریس استقرایی در درسهای مختلفی مانند درس علوم کاربرد داشته و مفاهیم علمی در این روش، از طریق مشاهده، کشف و تجربه به د انشآموزان منتقل میشود. در اینجا با بررسی یک مثال، نحوه استفاده از آن را در درس علوم بررسی کردهایم:
- معرفی موضوع
معلم در ابتدا با انتخاب یک موضوع به عنوان مثال، اهمیت خواص مواد و کاربرد آنها در زندگی روزمره، توضیح کوتاهی در مورد آن ارائه داده و با طرح پرسش یا مثالهای خاص، توجه دانشآموزان را به خوبی جلب میکند.
- مشاهده
سپس مدرس با طراحی یک آزمایش یا فعالیت علمی و فراهم کردن وسایل یا لوازم آموزشی مرتبط با موضوع درس، کمک میکند تا دانشآموزان مشاهدات و آزمایشات لازم را انجام داده و دادههای مناسبی را جمعآوری کنند. به عنوان مثال ممکن است معلم، نمونههایی از مواد مختلف مانند چوب، شیشه، فلز، پلاستیک و … را همراه خود به کلاس آورده و با تقسیم دانشآموزان به گروههای کوچکتر، از آنها میخواهد تا ویژگیها و خواص این مواد مختلف را بررسی کنند.
- جمعآوری و ثبت دادهها
در این مرحله معلم به دانشآموزان کمک میکند تا با انجام مشاهدات لازم، دادههای مناسبی جمعآوری کنند. معلم به عنوان مثال از دانشآموزان خود میخواهد ویژگیها و خواص مختلف مانند سختی، رنگ، وزن، انعطافپذیری و … را در مورد هر ماده بررسی کرده و نتیجه مشاهدات خود را در جدولی ثبت کنند.
- تحلیل و تفسیر دادهها:
سپس دانشآموزان در گروههای مختلف، نتایج و دادههای خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشته و با کمک معلم خود، آنها را تحلیل و تفسیر کرده و تفاوتها و شباهتهای مواد مختلف را بررسی میکنند.
- کشف الگوها و قواعد کلی:
معلم با طرح سوالات هدفمند، به دانشآموزان کمک میکند تا نتایج لازم را از دادهها و مشاهدات خود به دست آورده و الگوها و روابط میان دادهها را کشف کنند. در این مثال، دانشآموزان با کمک معلم خود به این نتیجه میرسند که مواد مختلف، ویژگیها و خواص متفاوتی داشته که به ترکیبات و ساختار شیمیایی آنها بستگی خواهد داشت.
- کاربرد اصول:
در مرحله آخر، معلم با کمک دانشآموزان، اصول و قواعد کلی را در مورد خواص مواد تدوین کرده و با طرح مسائل جدید، نحوه استفاده از اصول و قواعد کلی کشف شده را در مسائل مختلف نشان میدهد. به عنوان مثال، برای انتخاب مواد در ساخت یک وسیله خاص از دانشآموزان خود کمک گرفته و از آنها میخواهد با استفاده از اصول و قواعد کشف شده، مواد مناسب را انتخاب کنند.
روش تدریس اسقرایی در ریاضی
روش تدریس استقرایی در درس ریاضی به ویژه در دوره ابتدایی به دانشآموزان کمک میکند تا درک بهتری از مفاهیم ریاضی داشته و از طریق مثالهای خاص و تحلیل آنها، اصول و قواعد کلی آن را کشف کنند. در ادامه مراحل روش تدریس استقرایی در ریاضی را با یک مثال بررسی کردهایم تا با نحوه استفاده از آن، بیشتر آشنا شوید:
- معرفی موضوع
معلم در ابتدا موضوع مورد آموزش، یعنی شناسایی و درک الگوی عددی را مطرح کرده و با ارائه تعدادی مثال مانند 2، 4، 6، 8 و … یا 5، 10، 15، 20 و …، آن را ملموستر خواهد کرد.
- مشاهده
معلم از دانشآموزان میخواهد تا الگوهای داده شده را به خوبی مشاهده کرده و با استفاده از کارتهای عددی، دانههای رنگی، اشکال هندسی، مکعبها و …، الگویی مشابه آن را ایجاد کنند.
- جمعآوری و ثبت دادهها
در این مرحله دانشآموزان، نتایج مشاهدات و بررسیهای انجام شده خود را یادداشت کرده و تلاش میکنند به کمک یکدیگر، الگو و قاعده افزایش اعداد را پیدا کنند.
- تحلیل و تفسیر دادهها
سپس معلم، دانشآموزان را تشویق میکند تا مشاهدات و یافتههای خود را با یکدیگر مقایسه کرده و درباره نظرات خود، بحث و تبادل نظر کنند.
- کشف الگوها و قواعد کلی
پس از تحلیل و تفسیر دادهها، معلم کمک میکند تا دانشآموزان الگوی کلی و روابط میان دادهها را کشف کرده و قواعد الگوهای عددی ارائه شده را شناسایی کنند.
- کاربرد اصول در مسائل جدید
در مرحله آخر نیز، معلم الگوهای عددی جدیدی را مطرح کرده و از دانشآموزان خود میخواهد با استفاده از اصول و روشهایی که فرا گرفتهاند، قواعد مربوط به آنها را شناسایی کرده و در نتیجه، توانایی حل مسائل به صورت مستقل را در خود تقویت کنند.
جمعبندی
در روش تدریس استقرایی، ابتدا مدرس با استفاده از مثالهایی موضوع مورد نظر را مطرح کرده و با در نظر گرفتن آزمایشات یا فعالیتهای علمی، آنان را به مشاهده و تجربه تشویق میکند. سپس دانشآموزان، دادهها و نتایج مشاهدات خود را ثبت کرده و به کمک معلم خود، آنها را تحلیل میکنند تا قواعد و اصول کلی مربوط به آن را کشف و شناسایی کنند. در مرحله آخر این روش تدریس نیز، مدرس میکوشد تا با بیان موضوعات و مسائل جدید، کاربردهای دیگری از اصول کشف شده را به دانشآموزان نشان دهد.
بدون دیدگاه