تفاوت تار و سه تار در چیست؟

اگر تا به حال نام ساز های تار و سه تار را شنیده اید و به دنبال تفاوت آنها هستید. یا قصد انتخاب ساز برای یادگیری را دارید. اما میان انتخاب تار و سه تار شک دارید و تفاوت تار و سه تار را نمی دانید. باید بگوییم جای درستی آمده اید. این 2 ساز تفاوت و شباهت های بسیاری با یکدیگر دارند. از ریشه و اهمیت فرهنگی آن ها گرفته تا تفاوت های ظاهری، سبک نواختن و … ما برای درک تفاوت های ظریف آنها، به جزئیات آن ها می پردازیم که این ساز ها را متمایز می کند. در این سفر موسیقایی به ما بپیوندید تا تفاوت بین تار و سه تار را بررسی کنیم و هارمونی های ظریف و اهمیت فرهنگی هر ساز را کشف کنیم.

ریشه ها و اهمیت تاریخی تار و سه تار

تار

تار یک ساز زهی سنتی است که بخشی جدایی ناپذیر از موسیقی کلاسیک ایرانی است. در ساخت تار از چوب، پوست، استخوان، زه (روده ی تابیده ی چهار پایان) و فلز استفاده می شود. تار معمولا شش سیم دارد. در گذشته تار ایرانی پنج سیم (یا پنج تار) داشت. غلامحسین درویش یا درویش‌خان، سیم ششمی به آن افزود که همچنان به کار می‌رود. سیم ها به طور سنتی از ابریشم یا روده ساخته می شوند، اما نسخه های مدرن ممکن است از رشته های فلزی استفاده کنند.

تار ها 6 سیم دارند و این سیم ها از ابریشم، روده چهارپایان و یا رشته های فلزی ساخته می شوند.

سه تار

سه تار از ساز های زهی و مضرابی اصیل ایرانی است. سه ‌تار را را معمولاً با مضراب نمی‌نوازند بلكه با ناخن (انگشت سبابه)، نواخته می‌شود. سه تار دارای 4 سیم از جنس فولاد و برنز است. صدای سه تار ظریف و کم حجم است. سه تار در گذشته دارای سه سیم بود اما به نق از منابع مختلف ابوالحسن صبا، درویشی به نام مشتاق علیشاه کرمانی سیم چهارم را به این ساز اضافه کرد.

تفاوت ساختاری تار و سه تار

تار

تار معمولاً دارای بدنه بزرگتر و تعداد سیمهای بیشتری نسبت به سه تار است. سیم ‌های اضافه شده طیف وسیع‌تری از نت‌ ها را امکان ‌پذیر می‌کند و به نوازندگان این امکان را می‌دهد تا ملودی‌ های پیچیده بسازند و مناظر متنوع موسیقی را کشف کنند. طنین این ساز بی نظیر است و یک تجربه صوتی عمیق و فراگیر را ایجاد می کند.

سه تار

برعکس، قاب باریک سه ‌تار و سیم ‌های کمتر، صدایی ظریف ‌تر را می ‌دهد. نوازندگان ماهر در سه تار، سادگی آن را پذیرفته و ملودی های ظریفی را ایجاد می کنند که با هر نواختن، احساسات را بر می انگیزد. صمیمیت طراحی سه تار شنوندگان را به ارتباط در سطح شخصی با موسیقی دعوت می کند.

تار با بدنه ای بزرگتر و تعداد سیم های بیسشتر صدای بم تری دارد اما سه تار با قاب باریکتر صدای ظریفتری ارائه می کند.

تفاوت ظاهری تار و سه تار

• اولین تفاوت آن ها در شکل ظاهری آن ها است. تار به نسبت سه تار طول بلند تری دارد. تار دارای 2 کاسه به شکل 8 انگلیسی است در حالی که کاسه سه تار تکی و گلابی شکل است.
• در سه تار از صفحه ای چوبی که معمولا از جنس چوب توت یا گردو است استفاده می شود. اما در تار از پوست طبیعی یا مصنوعی بر روی دهانه کاسه ها چسبانده می شود.
• در تار به دلیل استفاده از 6 سیم پهنای دسته ها نسبت به سه تاربیشتر است.
• تارها انواع مختلفی دارند که هر کدام مربوط به مناطق خاصی در ایران است. به عنوان مثال، «تار شیراز» و «تار اصفهان» در طراحی و سبک نوازندگی خود تغییرات جزئی با یکدیگر دارند.

تفاوت سبک نواختن تار و سه تار

از تفاوت‌ های دیگر تار و سه تار نحوه نواختن آن ها است. برای نواختن سه تار از انگشت سبابه و یا یک مظراب فلزی استفاده می شود. تار هم با یک مظراب فلزی که از جنس برنج است که به انتهای آن موم چسبیده است نواخته می شود.

از دیگر تفاوت های نحوه ی نواختن فرم دستان در نواختن سازها است. در تار مچ نوازنده حرکت می کند اما در نواختن سه تار مچ سابت است و با حرکت انگشت سبابه ساز نواخته می شود.

در سه‌ تار ۴ سیم داریم که ۲ سیم آخر  با هم دیگر نواخته می‌شوند. اما در تار سیم ‌ها جفت هستند یعنی مجموعا ۶ سیم داریم که معمولا دو، سل، دو کوک می‌شوند.

سخن پایانی

در ساز های موسیقی ایرانی، تار و سه ‌تار به‌عنوان رشته‌ های مجزا پدید می‌آیند که هر کدام روایت خود را از غنای فرهنگی و بیان هنری می‌ بافند. در حالی که پیچیدگی تار جلب توجه می کند، ظرافت سه تار قلب را تسخیر می کند. آنها با هم جوهر میراث موسیقی ایرانی را تجسم می‌ دهند که در نسل‌ ها و ژانر ها طنین ‌انداز می‌شود.